نقشه ذهنی روشی آسان برای نظم‌دهی طوفان فکری بدون نگرانی است که به شما امکان می‌دهد ایده‌های خود را به صورت بصری ساختار دهید تا به تجزیه و تحلیل و یادآوری آن‌ها کمک کند. نقشه ذهنی، نموداری است برای نمایش کلمات، مفاهیم یا مواردی که با استفاده از یک طرح گرافیکی غیرخطی به یک مفهوم مرکزی پیوند خورده که به کاربر اجازه می‌دهد یک چارچوب بصری حول یک مفهوم مرکزی بسازد.

نقشه ذهنی می‌تواند فهرست طولانی از اطلاعات یکنواخت را به نموداری رنگارنگ، به یاد ماندنی و بسیار سازماندهی شده تبدیل کند. نقشه ذهنی مطابق با روش طبیعی مغز شما برای انجام کارها عمل می‌کند. با بکارگیری نقشه ذهنی می‌توانید اطلاعات را بسیار سریع‌تر مرور کرده و داده‌ها را راحت‌تر به خاطر بیاورید.

تئوری نقشه‌ ذهنی

هنگامی که عملکرد مغز و سیستم حافظه را مطالعه می‌کنید، به میزان فوق‌العاده‌ی ظرفیت و پتانسیل آن پی خواهید برد. نقشه ذهنی ابزاری است که برای جذب، لذت، تحریک و به چالش کشیدن مغز شما استفاده می‌شود. با به کار گیری نقشه ذهنی، حقایق شگفت‌انگیزی در مورد مغز و عملکرد آن کشف خواهید کرد و اولین قدم‌های اصلی را در مسیر آزادی ذهن خواهید برداشت.

نقشه‌های ذهنی چگونه از قدرت مغز استفاده می‌کنند؟

نقشه‌ذهنی یک روش بسیار مؤثر برای دریافت اطلاعات به داخل و خارج از مغز است. نقشه ذهنی یک ابزار خلاقانه و منطقی برای یادداشت برداری است که به معنای واقعی کلمه، ایده‌های شما را “نقشه برداری” می‌کند. همه نقشه‌های ذهنی دارای ویژگی‌های مشترکی هستند. همه آنها یک ساختار مشخص دارند که از مرکز تابش می کند؛ از خطوط، نمادها، کلمات، رنگ‌ها و تصاویر بر اساس مفاهیم ساده و مناسب مغز استفاده می‌کنند.

پنج ویژگی اساسی نقشه‌برداری ذهنی

1. ایده اصلی- موضوع یا تمرکز در مرکز تصویر متبلور می‌شود.
2. مضامین اصلی از مرکز تصویر، به‌عنوان «شاخه‌ها» تابش می‌کنند.
3. شاخه‌ها شامل یک تصویر کلیدی یا کلمه کلیدی است که روی خط مرتبط آن کشیده یا چاپ شده است.

نکته: به منظور جلوگیری از یکنواختی در سرشاخه‌ها می‌توانید از تصاویر ساده (عکس، نقاشی یا نماد) استفاده کنید.

4. موضوعات با اهمیت کمتر در شاخه‌های فرعی نشان داده می‌شود.
5. شاخه‌ها یک ساختار گره‌ای متصل را تشکیل می‌دهند.

معماری طبیعی مغز و بنیاد نقشه‌های ذهنی

از هنگامی که نقشه‌ ذهنی مورد استفاده قرار گرفت، تحقیقات علمی مهم، اعتبار آن را به عنوان یک روش تفکر سازگار با مغز تأیید کرده است. هنگامی که شما از نقشه ذهنی استفاده می‌کنید، نه تنها در حال تمرین قدرت‌های اساسی حافظه و پردازش اطلاعات هستید، بلکه از طیف وسیعی از مهارت‌های قشر مغز خود نیز استفاده می‌کنید.

نقشه ذهنی، با به کار گیری هر دو نیمکره از مغز، باعث فعالیت هر چه بیشتر سلول‌های مغزی و یادگیری فعال می‌شود. از آنجایی که در هنگام یادگیری، بخش منطقی و خلاق (هنری) مغز، با کمک هم به طراحی نقشه ذهنی می‌پردازند و در هنگام یادآوری مطالب نیز، هر دو بخش شروع به فعالیت کرده و یادآوری راحت‌تر و سریع‌تر اتفاق می‌افتد.

قدرت تصاویر در نقشه ذهنی

جمله معروفی وجود دارد که “یک عکس ارزش هزار کلمه را دارد”. ما تصاویر را به هم مرتبط می‌کنیم و به خاطر می‌سپاریم، زیرا آنها از طیف وسیعی از مهارت‌های قشر مغز، به‌ویژه تخیل استفاده می‌کنند. تصاویر می‌توانند بیشتر از کلمات هیجان‌انگیز باشند و در ایجاد طیف گسترده‌ای از تداعی‌ها، دقیق‌تر و قوی‌تر عمل کنند و در نتیجه تفکر خلاق و حافظه را تقویت کنند.

نقشه ذهنی از دیدگاه پروفسور تونی بوزان

تونی بوزان، نویسنده و روانشناس بریتانیایی، مبحث نقشه ذهنی را مطرح کرده است. او استدلال می کند که مطالعه‌ی خطوط، مستلزم آن است که خواننده اطلاعات را از سمتی که نوشته می‌شود و از بالا به پایین اسکن کند، در حالی که ترجیح طبیعی مغز این است که کل صفحه را به صورت غیر خطی و به شکل یک تصویر واحد اسکن کند. بوزان همچنین از مفروضات گسترده‌ای در مورد نیمکره‌های مغزی استفاده می کند تا استفاده از نقشه ذهنی را بر سایر اشکال یادداشت برداری، ترجیح و ترویج دهد. تونی بوزان دارای چندین علامت تجاری ثبت شده درMind Mapping  است.

آیا نقشه ذهنی موثر است؟

مطالعه جانز هاپکینز نشان می‌دهد که دانش‌آموزانی که از نقشه‌ذهنی استفاده می‌کنند نمرات خود را افزایش می‌دهند. همچنین ثابت شده است که نقشه‌ذهنی برای دانش آموزانی که از بهره هوشی کمتری برخوردارند و همچنین اففراد اوتیسم، برای درک بهتر مفاهیم و استراتژی‌ها مفید است. در واقع، انجمن نارساخوانی بریتانیا بیان می‌کند، نارساخوانان با زبان گفتاری/نوشتاری، پیروی از دستورالعمل‌ها، تمرکز ضعیف در انجام وظایف تحلیلی/منطقی دست و پنجه نرم می‌کنند و استراتژی‌هایی مانند نقشه ذهنی به عنوان ابزار یادگیری ارزشمند برای آن‌ها شناخته شده است.

با توصیفاتی که از کمّ و کیف نقشه ذهنی مطالعه کردید، به این نتیجه میرسیم که نقشه ذهنی یک روش به خاطر سپاری در تمامی موضوعات و مباحث علمی و کاری است. حتی برای کاربردهای غیردرسی، می توان از نقشه ذهنی استفاده کرد. نقشه ذهنی برای به خاطر سپاری جزئیات هر مطلبی، از هر موضوع و دانش و رشته‌ای، قابل استفاده است.